Αρχαιολογικά δεδομένα

Το σπίτι του Αλέξη Ροδάκη βρίσκεται στα νότια του χωριού του Μεσαγρού και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αιγινήτικου λαϊκού σπιτιού. Το οικοδόμημα κτίστηκε το 1880 και βασίζεται στην λαϊκή αρχιτεκτονική με βοηθητικά χτίσματα (αποθήκη, παράσπιτο, πατητήρι, φουρνόσπιτο, στάβλοι, μαντριά, περιστερώνας), σχηματίζοντας έτσι ένα Ζ.

Τα ναυπηγεία λειτούργησαν στην Αίγινα την εποχή του Καποδιστρία, δηλαδή από το 1827. Στα ναυπηγεία αυτά δούλεψαν πολλοί νησιώτες πρόσφυγες που ήταν από τα Ψαρά, τις Κυδωνίες, τη Χίο, τη Στυλίδα, το Αϊβαλί, τα Μοσχονήσια και το Γαλαξίδι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη αύξηση του πληθυσμού, αλλά και την αύξηση της κατασκευής των πλοίων.

Το Λοιμοκαθαρτήριο, η γνωστή και ως καραντίνα του νησιού, είναι ένα οικοδόμημα το οποίο κτίστηκε πάνω στα αρχαίο θέατρο. Η κάτοψη του έχει σχήμα ημικυκλίου και διαιρείται εσωτερικά σε δέκα διαδρόμους και μια αντίστοιχη ημικυκλική αυλή. Τέλος οι διάδρομοι οδηγούσαν σε επιμέρους δωμάτια, στα οποία βρίσκονταν όσοι ήταν σε καραντίνα.

Το Ωδείο, λειτούργησε μέσα στο Ορφανοτροφείο και η ίδρυση του αναφέρεται στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδας στις 28 Απρίλιου 1828 με σκοπό τη διδασκαλία της Βυζαντινής μουσικής. Αν και θεωρήθηκε πως το Ωδείο αποτελούσε σχολείο εκκλησιαστικής, καθώς την εφορευτική επιτροπή απαρτιζόταν από τον Αρχιεπίσκοπο Άρτης Πορφύριο και Καρυστίας Νεόφυτος και τον λαϊκό Νικόλαο Δεληγιάννη . Δάσκαλοι της μουσικής ανέλαβαν οι Γεώργιος Λέσβιος και ο Κωνσταντίνος Κοκκινάκης.

Το Εθνικό Τυπογραφείο ιδρύθηκε και οργανώθηκε μέσα στο χώρο του Ορφανοτροφείου και λειτούργησε και ως λιθογραφείο και βιβλιοδετείο. Εκεί εκδιδόταν η Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, ακόμα και όταν τα πιεστήρια μεταφέρθηκαν στη νέα πρωτεύουσα. Το τελευταίο φύλλο που τυπώθηκε στην Αίγινα ήταν στις 8 Οκτωβρίου 1830.

Η Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων λειτούργησε μέσα στα πλαίσια του Ορφανοτροφείου, καθώς θα την απάρτιζαν οι γιοι των αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Η ίδρυση της συνεπάγεται με ψήφισμα της 29ης Δεκεμβρίου 1828 που δημοσιεύτηκε στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδας και λειτούργησε το 1829 μέσα στο Ορφανοτροφείο με διοικητή το Γάλλο λοχαγό Ποζιέ.

Το κτίριο οικοδομήθηκε μετά από πρωτοβουλία του Καποδίστρια στις 8 Οκτωβρίου 1828 για τα ορφανά και απροστάτευτα αγόρια των αγωνιστών. Το κτίριο βρίσκεται νοτιοανατολικά της πόλης στην αριστερή πλευρά προς τον Άγιο Νεκτάριο, το Μεσαγρό και το ναό της Αφαίας. Η αρχιτεκτονική του στηρίχθηκε στα πρότυπα της Ευρώπης και της Ανατολής και διαμορφώθηκε γύρω από μια εσωτερική αυλή. Υπάρχει επιγραφή που μαρτυρεί την οικοδόμηση του: « Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΟ ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟΝ ΤΟΔΕ ΑΝΗΓΕΙΡΕ ΕΝ ΕΤΕΙ ΧΗΗΗΗΔΔΙΙΙ (1828).

Το Κυβερνείο ήταν το κτίριο που στέγασε την πρώτη κυβέρνηση του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους και βρίσκεται περίπου στο κέντρο της πολύς της Αίγινας, κοντά στη Μητρόπολη, το Εϋνάρδειον Διδασκαλείον και το Πνευματικό Κέντρο. Είναι ένα διώροφο πετρόκτιστο κτίριο με ξύλινη κεραμοσκεπή, χωρίς να επικοινωνούν το ισόγειο με τον όροφο. Στο χώρο που βρίσκεται το Κυβερνείο υπήρχε το σπίτι του πρόκριτου Μιχαήλ Μοίρα και είχε οικοδομηθεί το 18034. Το 1827 η Αντικυβερνητική Επιτροπή ανέλαβε να το επισκευάσει, ενώ το 1828 ξεκίνησε η επέκταση του για να γίνει το Κυβερνείο.

Το Εϋνάρδειον Διδασκαλείον χτίστηκε το 1830, δίπλα στη Μητρόπολη της Αίγινας και ήταν αφιερωμένο από τον Καποδίστρια στην ελληνική νεολαία. Το κτίριο ήταν δωρεά του Ελβετού φιλέλληνα τραπεζίτη Εϋνάρδου και αποτελεί το πρώτο νεοκλασικό και δημόσιο κτίριο της νεότερης Ελλάδας. Είναι οικοδόμημα δωρικής αρχιτεκτονικής, το οποίο αποτελείται από το πρόστυλο και τρεις αίθουσες που επικοινωνούν μαζί τους. Επίσης στεγάζονταν εκεί το Κεντρικόν Σχολείον και το Πρότυπο Σχολείο. Στην ανατολική πλευρά υπάρχει επιγραφή: « Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΝΕΟΛΑΙΑ ΕΔΕΙΜΑΤΟ ΕΝ ΕΤΕΙ ΧΗΗΗΗΔΔΔ (1830).

Η Μητρόπολη της Αίγινας είναι ο πρώτος καθεδρικός ναός της ελεύθερης Ελλάδας και είναι τρίκλιτος με ισάριθμες Αγίες Τράπεζες μέσα στο Ιερό βήμα. Τμήματα του ναού οικοδομήθηκαν πριν το 1806 (ναός και τμήμα του γυναικωνίτη). Σε έγγραφα του 19ου αιώνα ο Καποδίστριας αναφέρεται στη Μητρόπολη ως « Μεγάλη Εκκλησία ». Παράλληλα η ίδια χρησιμοποιήθηκε ως Βουλευτήριο από το 1827 έως το 1828. Στη Γενική Εφημερίδα της Ελλάδος ( 14 Ιανουάριου 1828) , η Μητρόπολη χαρακτηρίζεται ως ο τόπος της επίσημης τελετής της υποδοχής του Καποδίστρια. Η Μητρόπολη βρίσκεται μέσα στη πόλη της Αίγινας.